تا اینجا با دقت فراوان قطعاتی را انتخاب کرده و رایانه‌ای را سر هم کرده‌اید، اما این کامپیوتر در عمل هنوز کاری انجام نمی‌دهد. قبل از آنکه با عجله شروع به نصب سیستم‌عامل کنیم، باید نگاهی کوتاه به بایاس بیاندازیم و آن را برای سیستم‌عامل خود آماده کنیم.
بایاس چیست؟
«بایاس» (BIOS) مخفف «سامانه‌ی ورودی-خروجی پایه»، یک برنامه‌ی کوچک است که بر روی یک تراشه‌ی حافظه‌ی کوچک در مادربرد ذخیره شده است و قبل از راه‌اندازی سیستم‌عامل، بر روی رایانه اجرا شده و همه چیز را نصب می‌کند تا بتوانید تنظیمات اولیه را تغییر دهید. این همان چیزی است که به شما اجازه می‌دهد سیستم‌عامل جدیدی را از اول یا بر روی سیستم عامل قبلی نصب کنید، یا کارهای فنی دیگری نظیر اورکلاک پردازنده را انجام دهید. از نظر فنی، بیشتر مادربردهای جدید از جمله مادربردی که ما در حال استفاده از آن هستیم، محیط پیشرفته‌تری برای مرحله‌ی پیش از بوت شدن دارند که نامش رابط متحد توسعه‌پذیر سیستم‌عامل یا UEFI است. این رابط، هزاران ویژگی جدید و کاربردی برای پشتیبانی بهتر از سخت‌افزار مدرن در خود دارد. اما همه همچنان آن را «بایاس» می‌نامند، زیرا اساساً همان کارها را انجام می‌دهد.
ورود به بایاس
اگر هیچ سیستم‌عاملی روی حافظه‌ی رایانه نصب نشده باشد، پس احتمالاً با روشن کردن آن، بلافاصله برنامه‌ی UEFI یا بایاس بالا خواهد آمد. اگر چنین نشد، نگاهی به صفحه‌ی اسپلش (بر روی لوگو یا متن مادربرد) بیاندازید، روش اجرا کردن آن را توضیح داده است.
معمولاً این کار با فشردن سریع دکمه‌های F1، F2، F11، F12، Delete یا کلیدهای ثانویه‌ی دیگر بر روی صفحه‌کلید به هنگام بالا آمدن رایانه انجام می‌شود. در صفحه‌کلید Gigabyte که ما استفاده می‌کنیم، دستور آن «Delete» است که در قسمت چپ، پایین صفحه‌نمایشی قرار گرفته است و شما در تصویر بالا ملاحظه می‌کنید. اگر در تلاش اول موفق نشید، رایانه را خاموش و یک بار دیگر امتحان کنید.
وقتی وارد قسمت بایاس شدید، چند مورد است که باید انجام دهید.
گام اول: بایاس یا UEFI خود را به روزرسانی کنید. (اختیاری)
این احتمال وجود دارد که مادربرد شما به آخرین نسخه‌ی UEFI مجهز نباشد. بهروزرسانی آن کمک می‌کند تا از ویژگی‌های جدید پشتیبانی کرده و باگ‌ها و راه‌های نفوذ امنیتی را بندد و عموماً فضا را کمی تر و تمیز جلوه دهد. از آنجایی که UEFI پیش از راه‌اندازی کامل سیستم‌عامل اجرا می‌شود، نمی‌تواند از طریق اینترنت به صورت خودکار بهروزرسانی شود و باید این کار را به صورت دستی انجام دهید.
توجه کنید که عموماً به آخرین نسخه‌ی سفت‌افزار مادربرد نیازی ندارید، مگر اینکه به مشکل ناسازگاری خاصی با سخت‌افزار یا ویژگی‌های جدید برخورد کنید. مثلاً اگر از جدیدترین نسل مادربرد و نسل فعلی CPU که اتفاقاً سوکت مشابهی نیز دارند، استفاده می‌کنید، شاید لازم باشد برای آنکه CPU درست کار کند، آن را بهروزرسانی کنید. همچنین گاهی برای آپدیت‌های امنیتی یا باگ‌های خاص و ویژه، توصیه می‌شود بهروزرسانی را انجام دهید.
کافی است شماره‌ی مدل مادربرد را در گوگل جستجو کنید و عبارت «BIOS update» را در کنارش بنویسید تا آخرین نسخه از UEFI/BIOS را پیدا کنید. اگر مدل مادربرد خود را نمی‌دانید، کادر کنار یا یکی از منوهای UEFI را بررسی کنید. در صفحه‌ی محصول تولید کننده، فهرستی از آپدیت‌ها را معمولاً تحت عنوان «Support» پیدا خواهید کرد. اگر UEFI شما به آخرین نسخه مجهز نیست، آن را دانلود کنید.
البته این فرایند برای هر تولید کننده کمی متفاوت خواهد بود، اما تقریباً همه‌ی آنها روشی برای بهروزرسانی برنامه‌ی UEFI بدون وجود سیستم‌عامل نصب شده بر روی رایانه ارائه می‌دهند. برای مادربردGigabyte که ما استفاده می‌کنیم، فرایند بهروزرسانی شامل مراحل زیر بود:
- فایل به‌روز شده UEFI را از سایت Gigabyte را با کمک یک رایانه‌ی فعال دیگر دانلود کنید.
- فایل را روی یک حافظه‌ی USB منتقل نمایید.
- درایو USB را به رایانه‌ی جدید متصل نمایید،UEFI را اجرا کنید و F8 را فشار دهید.
- توضیحات صفحه‌نمایش را دنبال کنید تا جدیدترین نسخه‌ی UEFI نصب گردد.
- کامپیوتر را مجدداً راه‌اندازی کنید.
مادربرد و بایاس یا UEFI شما نیز همین مراحل کلی را خواهند داشت، اما شاید دقیقاً به این صورت نباشد. معمولاً با یک جستجوی سریع در گوگل می‌توانید مراحل بهروزرسانی مربوط به کامپیوتر خود را پیدا کنید. اگر به هر دلیلی موفق نشدید آن را راه‌اندازی کنید، نگران نباشید، تولیدکنندگان مادربرد مدام در حال ارائه‌ی برنامه‌هایی هستند که می‌توانند بعد از نصب و اجرای ویندوز نیز بایاس یا UEFI را بهروزرسانی کنند.
گام دوم: درایوهای حافظه‌ی خود را بررسی کنید
در این مرحله، ببینید آیا مادربرد شما می‌تواند درایوهای حافظه را شناسایی کنند یا خیر. اگر نمی‌توانند، ابزار نصب ویندوزی که در مقاله‌ی بعدی استفاده خواهید کرد، چیزی نخواهند داشت تا ویندوز را بر روی آن نصب کنند. متأسفانه توضیحاتی که اینجا ارائه می‌شود کمی مبهم خواهند بود، زیرا برنامه‌ی UEFI هر شرکت به شکلی متفاوت طرح‌بندی شده است. همه‌ی تلاش ما این است که صفحه‌ای را پیدا کنیم که درایوهای حافظه در آن مدیریت می‌شود. در مادربرد Gigabyte که ما استفاده می‌کنیم، این صفحه زیر برگه‌ی «BIOS» قرار گرفته است زیرا همانطور که می‌بینید، UEFI جدید همه‌ی تنظیمات قدیمی «BIOS» را در خود دارد.
ما «Boot Option #1» را انتخاب کرده‌ایم که اولین چیزی است که بایاس سعی در بوت‌کردن آن را دارد. اگر موفق نشود، به سراغ گزینه‌ی دوم خواهد رفت. در فهرستی که در اختیار شماست، درایو حالت جامد Corsair که در مقاله‌ی قبلی نصب کردیم را می‌بینید. اگر با استفاده از درایو DVD در حال نصب سیستم‌عامل هستید، مطمئن شوید که درایو DVD نیز در اینجا قابل رویت باشد. گاهی به دلیل ارتباطات آنها با مادربرد، هر دو برچسب «SATA» دارند.
اگر درایو یا درایوهای خود را نمی‌بینید، کابل‌های برق و داده‌ی SATA را در کیس بررسی کنید. اگر مطمئن بودید که متصل هستند و همچنان نتوانستید درایوها را در بایاس ببینید، احتمالاً باید آنها را تعویض کنید.
گام سوم: رسیدگی به موارد دیگر
موارد جالب فراوان دیگری نیز وجود دارد که در قسمت UEFI یا بایاس رایانه‌ی خود می‌توانید انجام دهید. اما هیچ کدام از این موارد برای راه‌اندازی و اجرای سیستم‌عامل واقعاً مورد نیاز نیستند. راحت باشید و سری به گزینه‌های دیگر آن بزنید. بیشتر این گزینه‌ها توضیحات واضحات هستند، مثلاً بالا بردن قدرت رایانه به هنگام لمس ماوس یا صفحه‌کلید. اگر قسمتی را دیدید که کارکرد آن را نمی‌دانستید، قبل از آنکه به آن دست بزنید، کارکرد آن قسمت را در گوگل جستجو کنید.
چند نمونه از گزینه‌های جالب بایاس و UEFI که توصیه می‌کنیم تا جایی که راحت هستید، بررسی کنید از این قرار هستند:
- Intel XMP را فعال کنید تا RAM رایانه به سرعتی که در تبلیغات آن گفته شده است، اجرا شود.
- برای استفاده از دستگاه‌های مجازی، Intel VT-x را در سخت‌افزار بایاس یا UEFI رایانه‌ی خود فعال کنید.
- با تعیین رمز برای بایاس یا UEFI، رایانه‌ی خود را ایمن کنید.
وقتی کارتان با بایاس و UEFI به پایان رسید، برای نصب ویندوز به سراغ بخش بعدی بعدی بروید. دقت کنید که اگر دیسک نصب یا USB در اختیار ندارید، باید یک رایانه‌ی فعال دیگر با دسترسی به اینترنت در کنار خود داشته باشید.
یا اگر دوست داشتید مستقیم به بخش دیگری از این راهنما بروید، همه‌ی پیوندها را در زیر ملاحظه می‌کنید:
- ساخت یک کامپیوتر جدید، بخش اول: انتخاب سخت‌افزار
- ساخت یک کامپیوتر جدید، بخش دوم: مونتاژ کردن
- ساخت یک کامپیوتر جدید، بخش سوم: آمادهسازی بایاس
- ساخت یک کامپیوتر جدید، بخش چهارم: نصب ویندوز و بارگذاری درایورها
- ساخت یک کامپیوتر جدید، بخش پنجم: محافظت از کامپیوتر جدید
منبع: چطورپدیا
